Een gebrek aan respect voor een zwakkere tegenstander kostte Ajax in het seizoen 2006-2007 de landstitel. Dennis van Wijk was in die tijd trainer van voetbalclub Willem II, Henk ten Cate van Ajax. De thuiswedstrijd van Ajax in Amsterdam werd een regelrechte martelgang voor Willem II. De club uit Tilburg verloor met 6-0. ‘Van schaamte ging ik steeds lager in dat kuipstoeltje zitten’, vertelde Van Wijk later in een interview met Voetbal International en hij vervolgde:
‘Na afloop schoof ik naast Henk ten Cate aan voor de persconferentie. Een keer of drie had hij het over “de trainer van Willem II”. Ik dacht: die kent mijn naam dus niet … Je hebt flink op je kloten gekregen, dus ik vond verder alles goed wat hij zei. Maar zijn woordkeuze zat me wél dwars. Dus toen Ajax op de slotdag naar Tilburg kwam, een paar goaltjes nodig had om kampioen te worden en er van tevoren wat denigrerende uitlatingen waren gedaan, ben ik de boel een beetje gaan opnaaien.’
Ajax won uiteindelijk met 0-2, één doelpunt te weinig om landskampioen te worden. ‘“De trainer van Willem II” had die middag dan niet gewonnen, maar wél een beetje meer respect verdiend’, zo haalde Van Wijk alsnog zijn gram. Wat je geeft, krijg je terug.
Respectloosheid is een spiegelEen gebrek aan respect is volgens psychologen vaak een kwestie van compensatiegedrag. Sommige mensen hebben het helaas nodig om anderen te kleineren, te beledigen of niet serieus te nemen, om zich zo beter te voelen. De oorzaak blijkt veelal een gebrek aan eigenwaarde en zelfvertrouwen te zijn. Zo bekeken mogen we dus best te doen hebben met mensen die weinig respect kunnen opbrengen voor anderen.
Respectloos zijn kan mét en zónder woordenGeen respect tonen is een typisch voorbeeld van iets kleins met een geweldige impact. Eén verkeerd woord en je loopt het risico dat je een ander belachelijk maakt. Zo sprak oud-topman Rijkman Groenink van ABN AMRO in een interview met journalisten van Het Financieele Dagblad ooit over ‘de zakkenvullers’. Daarmee doelde hij op de werknemers die, vaak noodgedwongen, tekenden voor hun vertrek en daarvoor een financiële compensatie ontvingen. Binnen de bank werd geschokt gereageerd. Groenink werd door de raad van commissarissen uitgenodigd voor een disciplinair gesprek, waarna hij zijn verontschuldigingen aanbood. Het was niet zo bedoeld, maar de schade was niet meer te herstellen.
En soms is zelfs dat ene verkeerde woord niet nodig. Het kan namelijk ook zonder woorden. Zo kreeg een dame die een telecomprovider belde om door te geven dat haar man was overleden als reactie: ‘Mag ik uw postcode en huisnummer?’ Dergelijke medewerkers zijn blijkbaar vooral getraind om vragen te beantwoorden en problemen op te lossen, maar niet om respect te tonen.
Tips en adviezenHet lastige aan zoiets ongrijpbaars als respect is dat iedereen er iets anders onder verstaat en dat iedereen voor andere zaken gevoelig is. Maar er zijn natuurlijk wel een aantal algemene adviezen te geven:
- Brand mensen niet af in het bijzijn van anderen. Bekritiseer iemand ook niet als hij er zelf niet bij is. Anderen zullen zich namelijk afvragen wat u over hen zegt, als zij er niet bij zijn.
- Mensen vinden het ook vervelend om bevelen te krijgen. U kunt uw instructies daarom beter formuleren in de vorm van suggesties: ‘Ik stel voor om …’
- Geef anderen ook altijd de gelegenheid om hun gezicht te redden, ook al is de blunder nog zo groot. Al heeft u het grootste gelijk van de wereld, voorkom dat de ander gezichtsverlies lijdt. De persoon in kwestie zal u er eeuwig dankbaar voor zijn.
- En als u besluit om afscheid van iemand te nemen, doe het dan respectvol. Je komt elkaar altijd weer tegen. Een uitgever van managementboeken wees mij ooit op een dusdanig respectloze manier af, dat ik vanaf dat moment zijn naam nooit meer noemde als een auteur een uitgever zocht. Zoals Jan van Setten, die daarna bij een andere uitgever twee bestsellers schreef.
Tot slot: wat te doen als je zelf weinig respectvol wordt behandeld?Toen een klant mij ooit tijdens een adviestraject voortdurend beledigde, heb ik de relatie beëindigd. Ik liet hem weten dat hij mijn uren weliswaar kon kopen, maar mijn betrokkenheid niet. Die kon hij alleen verdienen. Omdat dat nu niet meer zou lukken, leek het mij niet zinvol om samen verder te gaan. Later had ik spijt van mijn opmerkingen. Door onbeschoft te reageren, zegt u eigenlijk dat u hebt besloten om het gedrag te laten zien dat u in de ander verafschuwt. Eigenlijk zegt u dan: ‘Ik vind jou een onaangenaam mens, en zo wil ik ook graag zijn.’
